Adhar Card Rules भारतीय नागरिकांना आधार कार्ड हा ओळखपत्र म्हणून खूप महत्त्वाचा आहे. सरकारी योजना, बँक व्यवहार, मोबाईल सिम कनेक्शन अशा अनेक गोष्टींसाठी आधारची गरज भासते. आधार साठी अर्ज करताना आपल्या नाव, पत्ता, जन्मतारीख, जीवशैलीशी संबंधित माहिती (biometrics) ही खरी आणि अचूक असावी. जर खोटी माहिती दिली गेली, तर ते कायद्याच्या दृष्टीने गुन्हा मानला जातो.
कुठल्या प्रकारच्या चुका गुन्हा मानल्या जाऊ शकतात
नियमित कायद्यांनुसार खालीलप्रमाणे चुकीच्या किंवा खोट्या माहितीची देवाण-घेवाण गुन्हेगारी घटनेत मोडू शकते:
- सदस्य अर्जामध्ये खोटी नाव, जन्मतारीख, पत्ता, किंवा जीवशैली (fingerprint, iris scan) यांसारखी माहिती दिली तर
- एखाद्याच्या आधार माहितीमध्ये बदल करण्याचा प्रयत्न केल्यास
- “एजन्सी” असल्याचा दावा करून, जी खोटी आहे किंवा अधिकृत नाही, अन्य व्यक्तीची माहिती गोळा करणे
- enrolment किंवा authentication दरम्यान जमा झालेली माहिती अनधिकृत व्यक्तींकडे पाठवणे किंवा वाटणे
- आधार डेटाबेस (Central Identities Data Repository) मध्ये अनधिकृत प्रवेश करणे किंवा डेटाची चोरी-हॅकिंग करणे
- डेटामध्ये बदल (tampering) करणे किंवा चुकीची माहिती प्रसारित करणे
कायदे आणि शिक्षा
“आधार कायदा, २०१६” ने या संबंधित गुन्ह्यांसाठीवेगवेगळ्या शिक्षा ठरवल्या आहेत:
- अर्जाच्या वेळी खोटी माहिती देणे किंवा impersonation करणे यासाठी तीन वर्षांपर्यंत तुरुंगवास होऊ शकतो आणि दंड ₹10,000 पर्यंत ठरू शकतो.
- एखाद्या आधारधारकाची माहिती बदलण्याचा प्रयत्न, जर हेतू identity चा appropriation करण्याचा असेल, तरही शिक्षा समान आहे.
- एखाद्या व्यक्तीने “identity information collection agency” असल्याचा खोटा दावा केला तर तीन वर्षांची शिक्षा होऊ शकते, व्यक्तीसाठी दंड ₹10,000 असून, कंपनी असेल तर दंड जास्त असू शकतो.
- enrolment किंवा authentication दरम्यान गोळा केल्याची माहिती अनधिकृत व्यक्तीकडे दिल्याने सकारात्मक तपशील न दिल्यास जेल होऊ शकतो आणि दंड होऊ शकतो.
- CIDR मध्ये अनधिकृत प्रवेश (unauthorized access) किंवा हॅकिंग केल्यास किंवा डेटामध्ये बदल केल्यास शिक्षा वाढलेली आहे: अशा प्रकरणात जेल किमान १० वर्षांपर्यंत होऊ शकते आणि दंड मोठ्या रकमेचा असू शकतो.
काय करावे, कसे सावध राहावे
आपण स्वतः आधारधारक असल्यास किंवा त्या माहितीशी संबंधित असल्यास पुढील गोष्टींची काळजी घ्या:
- अर्ज करताना किंवा माहिती अद्ययावत करताना कागदपत्रे आणि biometric माहिती नेहमी खरी आणि योग्य असावी
- आधार कार्डाच्या वापराची authentication history तपासा, कोणत्या वेळेला आणि कोठे आधार वापरले गेले हे UIDAI-ची अधिकृत वेबसाईटवरून पाहता येते
- आपली आधार माहिती अनधिकृत व्यक्तींना देऊ नका, फोन, ई-मेल किंवा इतर माध्यमांतून आधार क्रमांक/biometrics मागणाऱ्यांना आधी खात्री करा की ते अधिकृत आहेत
- कोणतीही बदल किंवा सुधारणा करायची असल्यास फक्त अधिकृत केंद्रावर जाणे किंवा UIDAI च्या अधिकृत ऑनलाइन सेवांचा उपयोग करणे
कायदेशीर मर्यादा आणि जबाबदाऱ्या
Aadhaar कायदा हे विविध अधिकार आणि जबाबदाऱ्या ठरवतो. जर कंपनी किंवा एजन्सीने कायदा मोडला तर शिक्षा अधिक कडक होऊ शकते कारण त्यांच्यावर अधिक जबाबदारी असते. तसेच, गुन्हा केल्यास इतर कायद्यांनुसार देखील कारवाई होऊ शकते, आधार कायदा फक्त एक भाग आहे.
निष्कर्ष
आधार कार्ड हा केवळ ओळखपत्र नसून आपल्या आधार माहितीचा सुरक्षित आणि योग्यप्रकारे वापर होणे हाही महत्त्वाचा भाग आहे. माहिती चुकीची दिल्याने, अनधिकृत प्रवेश झाल्यास किंवा हॅकिंग झाल्यास कायद्याने कडक शिक्षा आहे. आपल्याला अधिकार आहेत, तसेच जबाबदारी देखील आहे. आपल्या आधार कार्डाचा उपयोग सुरक्षितरीत्या, योग्य माहिती देऊन आणि नियम पाळून करा.
DISCLAIMER
ही माहिती सर्वसाधारण मार्गदर्शक म्हणून दिलेली आहे. कोणत्याही विशिष्ट कायदेशीर सल्ल्यासाठी योग्य न्यायालयीन किंवा कायदेशीर सल्लागारास संपर्क करा. कायदे वेळोवेळी बदलू शकतात, म्हणून सद्य कायदे आणि UIDAI ची अधिकृत माहिती पाहणे आवश्यक आहे.
